Στάγειρα

Αρχαία πόλη στην ανατολική ακτή της Χαλκιδικής, στην κοινοτική περιοχή της Ολυμπιάδας, γνωστή κυρίως ως πατρίδα του Αριστοτέλη. Σε αρχαίες πηγές (Ηρόδοτος, Θουκυδίδης) αναφέρεται και ως (η) Στάγιρος. Το σημερινό χωριό Στάγιρα (άλλοτε Δογαντζή ή Καζαντζή Μαχαλά) οφείλει τη μετονομασία του στην παρουσία μεσαιωνικών λειψάνων (κοντά στα οποία είναι στημένος τώρα ανδριάντας, του Αριστοτέλη) τα οποία όμως είναι εντελώς άσχετα προς τα αρχαία Σ. Αποικία των Ανδρίων περίπου το 665 π.Χ., όπως και η κοντινή Άκανθος, η πόλη φαίνεται πως δέχτηκε αποίκους από τη Χαλκίδα (από εκεί λέγεται πως ήταν η καταγωγή της μητέρας του φιλόσοφου), την προσπέρασε ο Ξέρξης κατά την πορεία του προς την Ελλάδα και κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο αποστάτησε από τους Αθηναίους. Μέλος της συμμαχίας των Oλύνθιων αργότερα, υπέστη και αυτή την οργή του Φιλίππου, ο οποίος την κατάσκαψε μαζί με την Όλυνθο (348 π.Χ.), επέτρεψε όμως μετά το συνοικισμό της για χάρη του Αριστοτέλη. Ο Στράβων την αναφέρει σε κατάσταση ερήμωσης. Τα ερείπια της αρχαίας πόλης απλώνονται γύρω σε μια μικρή χερσόνησο, ανάμεσα στις θέσεις Λιοτόπι και Βίνα, Ν της Ολυμπιάδας ενώ το σημερινό νησάκι Καυκανάς μπορεί να ταυτιστεί με το νησάκι Κάπρος, που βρισκόταν στην είσοδο του λιμανιού της αρχαίας πόλης, το οποίο ονομαζόταν επίσης Κάπρος. Τα Σ., σε ορισμένα κείμενα, αναφέρονται και ως Στάγιρα, γραφή που υιοθετήθηκε και στη γραφή του σύγχρονου οικισμού του νομού Χαλκιδικής. Τα Στάγειρα στον νομό Χαλκιδικής. O αρχαιολογικός χώρος των Σταγείρων και άγαλμα του Αριστοτέλη, έργο του γλύπτη Νικόλα. Mισοδουλεμένος και φαγωμένος από τη θάλασσα αρχαϊκός κούρος, που ανασύρθηκε από το λιμάνι της αρχαίας πόλης Στάγειρα (Αρχαιολογικό Μουσείο, Πολύγυρος).

* * *

η, και Στάγειρα και Στάγιρα, τα, ΝΜΑ

πόλη τής βορειοανατολικής Χαλκιδικής, η οποία ήταν γενέτειρα τού Αριστοτέλη.